Co roku na Wielkanoc nasze domy upiększają świąteczne symbole. Prym wśród nich wiodą pisanki, ozdabiane na przeróżne sposoby. Równie popularny jest kurczak, występujący zazwyczaj w towarzystwie malowanego jaja. Często też spotykamy świątecznego baranka – z cukru, chleba lub masła. Zaś dla dzieci chyba najbardziej atrakcyjny jest zajączek, przynoszący drobny upominek. Czy wiemy, jaka jest historia symboli wielkanocnych?
Pisanka
Jajo już od czasów starożytnych było symbolem nowego życia. Według wielu mitów różnych kultur, to z jaja wykluł się świat. Najstarsze przykłady wykonywania pisanek, odnotowane w Asyrii, liczą ponad 5 tysięcy lat. Trochę młodsze pochodzą z Egiptu, Persji, Rzymu i Chin – jaja malowano w celach magicznych, wraz z nadejściem wiosny. Do Europy zwyczaj ten sprowadzili najprawdopodobniej Persowie. Był on obecny również w tradycji Słowian, zamieszkujących przed wiekami współczesne ziemie polskie. Jaja barwiono kolorowymi barwnikami roślinnymi i ozdabiano woskiem. Symbolizowały nadejście wiosny, odradzanie się życia, powrót płodności i witalności, przezwyciężenie śmierci.
Chrześcijaństwo zaadaptowało słowiański kult pisanek. Starodawna tradycja stworzyła pomost między pogaństwem a nową wiarą. Symbolika jaja wpisana została w chrześcijański dogmat o Zmartwychwstaniu Chrystusa. Dla chrześcijan pisanka stała się symbolem nadziei na nowe życie po śmierci, obiecane przez Chrystusa Jego wyznawcom.
Kurczak
Symbolika kurczaka jest ściśle powiązana z symboliką jaja. Wykluwające się z niego nowe życie było dla Słowian dowodem na potęgę samoodradzającej się natury. Żółty kolor pisklęcia w obrzędowości słowiańskiej wiązany był ze słońcem i jego twórczą mocą. Po przyjęciu nowej wiary pisklę stało się dla chrześcijan symbolem przezwyciężenia śmierci przez Zmartwychwstałego Chrystusa.
Baranek
W ogólności symbolizuje czystość, łagodność i posłuszeństwo, dlatego też traktowany był jako zwierzę ofiarne ku czci bogów. Umieszczenie baranka wśród symboli wielkanocnych ma ścisły związek z chrześcijańską interpretacją Biblii. Wg Starego Testamentu Żydzi składali w ofierze właśnie baranka, a w noc Paschy zobowiązani byli spożyć go przed wędrówką z niewoli ku wolności. Wg Nowego Testamentu Chrystus stał się Nowym Barankiem, składając w ofierze samego Siebie, a następnie zmartwychwstając i wyzwalając człowieka z niewoli grzechu. Właśnie to wydarzenie jest przez chrześcijan upamiętnianie podczas Świąt Wielkanocy, będącej najważniejszym świętęm chrześcijańskim.
Zając
Zwyczaj umieszczania zająca wśród symboli wielkanocnych ma źródło w zabytkach starej sztuki chrześcijańskiej, gdzie przedstawiano go obok winnego krzewu i łączono z Eucharystią i Słowem Bożym (być może ze względu na podobieństwo greckich słów „lagos” – „zając” i „Logos” – „Słowo Boże”). Najstarsze źródła przedstawiające zająca z wielkanocnymi jajkami pochodzą z końca XVII wieku. Znaczenie tych przedstawień nie jest do końca wyjaśnione –może wiązało się z popularnym zwyczajem składania zajęcy w daninie wielkanocnej, być może przyczyniła się do tego tradycja ludowych zabaw, w których dzieci miały za zadanie szukać pisanek ukrytych na polach, odwiedzanych wiosną przez te zwierzęta. Stare przekonanie, że to one przynoszą owe pisanki, tłumaczy dzisiejszy zwyczaj wielkanocnego zajączka, kiedy to dzieciom wręcza się świąteczne prezenty.
