Nuda na podwórku? Nie w Szczecinie! Zachęcamy do podwórkowej zabawy w teatr! Mamy nadzieję, że zdążyliście już spróbować swych sił jako aktorzy – odgrywaliście scenki, a może nawet pracujecie nad wystawieniem podwórkowego przedstawienia? Wybraliście już odpowiedni dla Was scenariusz? Jeśli nadal nie wiecie, jaką sztukę wystawić – zachęcamy Was do napisania własnej!
Wybierzcie temat
Zastanawiacie się, jaki właściwie temat byłby odpowiedni na sztukę teatralną? Możemy Wam od razu powiedzieć: każdy! Nie musicie być ograniczeni żadnymi wymogami. Wybierzcie taki temat, w którym dobrze się czujecie lub świetnie go znacie. Inspiracją mogą być dla Was przeczytane książki, obejrzane filmy, zasłyszane legendy. Możecie pokusić się o przygotowanie spektaklu na podstawie znanej baśni, rodzinnej opowieści albo przygody, którą przeżyliście sami – w szkole lub na wakacjach. W Waszej sztuce pojawić się mogą rozmaite postacie: dzieci, dorośli, zwierzęta, bajkowe stwory, duchy czy nawet ufoludki. Żeby sztukę urozmaicić i nadać jej wyjątkowy charakter, możecie parodiować znane wszystkim postacie albo przenieść je do czasów współczesnych.
Podczas ustalania tematu miejcie przy sobie karteczki – na nich będziecie zapisywać wszystkie pomysły, jakie przyjdą Wam do głowy. Poddawajcie je ocenie i dyskusji. Jeśli nie będziecie mogli się zdecydować – pomoże Wam głosowanie lub losowanie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by tematy były śmieszne i zupełnie zwariowane, np. Kosmiczna przygoda żółwia szybkolatacza, Czerwony Kapturek w świecie robotów, Szkolna awantura o małego kangura, Porwanie rogala ze spiżarni krasnala. Pomyślcie tylko: ile śmiechu i dobrej zabawy będzie podczas pisania tekstu, w trakcie podwórkowych prób i oczywiście w czasie oglądania sztuki na scenie przez publiczność!
Budowa sztuki teatralnej
Załóżmy, że macie już wspaniały temat. Pozostaje przenieść pomysł na papier, by napisać scenariusz, a następnie – na scenę, by na jego podstawie wystawić sztukę. Zanim zabierzecie się do pisania, powinniście wiedzieć, jakie są podstawowe elementy scenariusza.
Każda sztuka teatralna składa się z aktów – czyli części. Jeden akt odbywa się w jednej scenerii, np. w sztuce o porwaniu rogala akt pierwszy może mieć miejsce w spiżarni (krasnale zauważą zniknięcie rogala). Jeśli krasnale przeniosą się na poszukiwania do lasu – nastąpi akt drugi. Jeśli potem powrócą do spiżarni i okaże się, że rogal nie został porwany, tylko schował się w obawie przed zjedzeniem – nastąpi akt trzeci. Najprościej mówiąc: zmiana miejsca wymaga następnego aktu. A następny akt – wymaga zmiany dekoracji sceny. Koniecznie weźcie to pod uwagę przy pisaniu scenariusza! Jeśli nie chcecie lub nie macie możliwości częstej zmiany dekoracji – możecie poprzestać nawet na jednym akcie. Jednoaktówka też może być wyśmienitą sztuką!
Idźmy dalej: akt podzielony jest na sceny. Scena to część aktu, w której występuje określona liczba osób. Jeśli liczba ich się zmieni – może nastąpić kolejna scena, np. w spiżarni krasnal rozpacza nad stratą rogala – jest to scena pierwsza. Jeśli przybiegną inni krasnale, by zapytać, co się stało – nastąpi scena druga. Liczba scen w akcie może być dowolna. Podział na sceny nie ma tak dużego znaczenia jak podział na akty – nie wiąże się ze zmianą dekoracji. Trzeba jednak go znać, żeby wiedzieć, w którym momencie wchodzi na scenę dany aktor. Właśnie z tych względów w scenariuszu podział na sceny powinien być wyraźny – znacznie ułatwia to uczenie się roli, próby i grę aktorską.
W scenie występować będą osoby, czyli aktorzy. Będą one wypowiadać kwestie: monologi lub dialogi. Monolog to kwestia, którą wypowiada jeden aktor w jednej scenie, np. lament krasnala nad utraconym rogalem. Wypowiedź monologowa nie powinna być zbyt długa, bo publiczność może się szybko znudzić. Dobry scenariusz powinien zawierać dużo dialogów, czyli kwestii, w których biorą udział co najmniej dwie osoby. Dialogiem może być np. kłótnia dwóch krasnali o nieporządek w spiżarni lub wspólne dociekania wielu krasnali, co się stało z rogalem. Monologi i dialogi nie muszą być rymowane – to zależy tylko od waszej inwencji twórczej. Możecie mieszać style, np. kwestie nierymowane przeplatać rymowanymi piosenkami.
Oprócz dialogów i monologów w scenariuszu występuje tekst poboczny, czyli didaskalia. Są to uwagi i wskazówki na temat miejsca akcji i zachowania lub wyglądu aktorów. Gdy będziecie uczyć się roli, zwracajcie na nie uwagę – dzięki nim będziecie znali szczegóły rozgrywającej się sceny.
Jak to wszystko napisać?
Podamy przykład:
AKT I
Scena I
Kuchnia w domku krasnali. Po lewej stronie sceny regał z naczyniami. Po prawej – beczka z wodą, nad nią półka z książkami kucharskimi. Na środku kuchni drewniana ława. W głębi – otwarty kredens. Na ławie siedzi krasnal Ancymonek, zajęty łuskaniem grochu ze strączków. Za nim, przy kredensie, krząta się krasnal Koszałek. Otwiera szafki, przestawia znajdujące się w nich garnki, wyraźnie czegoś szuka.
KOSZAŁEK
zwracając się w stronę Ancymonka
Nie widziałeś mojego rogala?
ANCYMONEK
Nie, nie, trzymałem się z dala!
KOSZAŁEK
Pójdę go szukać do lasu!
wybiega
ANCYMONEK
z drwiną
Że też nie szkoda mu czasu!
koniec sceny pierwszej
Na koniec garść praktycznych wskazówek do realizacji podwórkowego teatrzyku:
– pisząc scenariusz, pamiętajcie o tym, by znalazła się w nim rola dla każdego. Ról powinno być co najmniej tyle, ilu jest chętnych do występowania. Może być nawet więcej – jedna osoba może zagrać dwie pomniejsze role w dwóch różnych aktach.
– w miejscu widocznym dla kolegów i sąsiadów wywieście afisz teatralny. Powinien się na nim znaleźć tytuł wystawianej sztuki, imiona aktorów (z podziałem na role), data i miejsce wystawienia spektaklu.
– potrzebny Wam będzie czas na nauczenie się roli – poświęćcie na to kilka dni. Po tym czasie zróbcie jedną lub dwie próby, w czasie których poćwiczycie grę aktorską. Wymieńcie opinie krytyczne. Może będą konieczne jakieś poprawki?
– opracujcie dekorację i wyznaczcie osobę odpowiedzialną za rekwizyty (wszelkie przedmioty, użyte w sztuce teatralnej). Jak przygotować scenę oraz miejsce dla publiczności – pisaliśmy w artykule na temat organizacji podwórkowego festiwalu piosenki.
– przed datą wystawienia spektaklu zróbcie próbę generalną. Wybrany spośród Was reżyser będzie czuwał nad całością – o wybieraniu reżysera pisaliśmy już tutaj.
– wyznaczcie osobę do pełnienia funkcji suflera, czyli podpowiadacza, ukrytego za kurtyną. Jeśli zapomnicie tekstu – przyjdzie Wam z pomocą. Oczywiście powinien on posiadać przy sobie scenariusz.
Mamy nadzieję, że uda Wam się napisać choć krótki scenariusz podwórkowej sztuki teatralnej i wystawić przedstawienie, które sprawi mnóstwo frajdy zarówno aktorom, jak i widzom – tym młodszym, i tym starszym! Macie wakacje, więc bawcie się! I zaglądajcie do działu Sztuka na podwórku – gdzie przedstawiamy kolejne kreatywne pomysły!
